Op 29 oktober 2023 bestond het Samenwerkingsverband Utrecht PO statutair 10 jaar.
Het Samenwerkingsverband Utrecht PO is een samenwerkingsverband dat vanuit visie en verbinding beleidsrijk plannen maakt en ze realiseert. Het samenwerkingsverband was in 2019 één van de elf startende inspiratieregio’s van het landelijke programma Met Andere Ogen en is nu één van de negen voorloperregio’s van het landelijk Platform Naar Inclusiever Onderwijs.
Het is een samenwerkingsverband, aldus de Inspectie bij haar mondelinge terugkoppeling van het vierjaarlijks bezoek in maart dit jaar, waarin sprake is van intensieve samenwerking binnen en buiten de regio en de inzet van het swv om passend onderwijs te realiseren is ruimer dan de wettelijke opdracht. Denk bij deze laatste opmerking aan het aanbod aan nieuwkomers in de stad, en de vanzelfsprekende rol die het samenwerkingsverband heeft gepakt. De Inspectie noemde de kernpartneraanpak een enorme kracht en waardeerde de proactieve rol van het swv hierin. De Inspectie stelde dat dialoog in de vezels van de werkwijze zit. Het swv haalt en brengt actief informatie, waarbij geen middel geschuwd wordt. Het swv kent een expertisemodel met consulenten die in veel verschillende rollen kinderen, ouders en scholen ondersteunen; een stedelijke visie op de sterke basis en in gezamenlijkheid gemaakte afspraken; de kern: handelingsgericht werken gericht op het versterken van de leerkracht; integraal en interprofessioneel werken; contextgerichte inclusiviteit; aanbod op alle niveaus van de ondersteuningspiramide; en een daarbij passende kennisagenda.
Ons narratief is: Wij zijn het Samenwerkingsverband Utrecht PO. Wij doen gewoon wat nodig is zodat ieder kind in de stad Utrecht een passende onderwijsplek heeft. Om dat te realiseren, delen we onze expertise met iedereen die, net als wij, altijd aansluit bij de behoeften van een kind.
Vertrouwen, vrijheid en verantwoordelijkheid zijn hierin onze kernwaarden.
Het swv als bureau-organisatie
Het zijn altijd mensen die het moeten doen. Zonder mensen bereik je geen doelen. In de organisatiestructuur van het swv is iedereen van de inhoud én is iedereen ondersteunend aan de inhoud. Een vloeibare organisatievorm, waarin mensen flexibel en op thema aanhaken bij dat deel van het collectieve doel waar ze op dat moment iets te doen hebben. Als een cirkel van synergie, waar mensen in- en uitstappen en die ze samen draaiende houden. Het swv wordt bij de cyclische evaluatiemomenten en samenwerkingsgesprekken consistent als krachtige en betrouwbare samenwerkingspartner gezien. Fijn ook dat de Inspectie bij haar bezoek een vergelijkbaar beeld had over de expertise-, visie- en waardegedrevenheid van de swv collega’s. Ook in het ZIJN en DOEN van ons kwaliteitsverhaal heeft verantwoordelijkheid een manifeste plek.
Het samenwerkingsverband is zich bewust van en heeft inzicht in de financiële situatie en weet wanneer welke interventies op korte termijn mogelijk zijn om de continuïteit van de organisatie te kunnen waarborgen. In 2023 hebben we de bewuste keuze gemaakt om de toekenning van het aantal arrangementen niet te beperken gezien de verwachting, dat de generieke korting (anders) ook het komende jaar toegepast gaat worden. Dat hebben we dan ook voorkomen. De kracht van het samenwerkingsverband is altijd de inhoudelijke oriëntatie, de (meerjaren)begroting is beleidsrijk en in lijn met de visie die meerjarig is afgesproken en de besteding van middelen is dan ook gekoppeld aan ambities en doelen zo lees je ook terug in het verslag van de toezichthouder. Ook in het aanspreken en agenderen van de noodzaak van betrouwbare DUO data voor een gezonde bedrijfsvoering en het belang van een realistische signaleringswaarde die recht doet aan de opdracht waar we samen voor staan pakken we onze verantwoordelijkheid. Het besluit van het Ministerie van OCW om samenwerkingsverbanden generiek te korten heeft ingrijpende gevolgen voor samenwerkingsverbanden en voor hun samenhangende aanpak om kinderen en jongeren gezond en veilig op te laten groeien.
Het swv als netwerk van scholen en schoolbesturen
SWV Utrecht PO is per 1-1-2022 omgevormd van een stichting tot een vereniging. Dit vanuit de gedachte dat de verenigingsvorm meer mogelijkheden biedt voor het borgen van de betrokkenheid en het eigenaarschap van de schoolbesturen (via het lidmaatschap van de vereniging). Daarbij is een organieke scheiding gemaakt van bestuur en intern toezicht. De Algemene Leden Vergadering (ALV) van de vereniging functioneert als intern toezichthoudend orgaan. Meer specifiek wordt dit toezicht uitgevoerd door (een afvaardiging van) de leden vanuit een tweetal commissies, te weten de auditcommissie en de remuneratiecommissie. Daadwerkelijk de vruchten plukken van het feit dat de verenigingsvorm meer mogelijkheden biedt voor het borgen van de betrokkenheid en het eigenaarschap van de Utrechtse po-besturen blijft een uitdaging. Een en ander dient immers vormgegeven te worden binnen de statuten en de reglementen die we daarvoor hebben opgesteld (met inachtneming van de – statutaire – verantwoordelijkheden van de directeur-bestuurder). En dat is soms best ingewikkeld. Wat helpt is daarin rust en de tussenruimte opzoeken voor het gesprek en naar elkaar blijven luisteren.
De sterke basis is de gezamenlijke verantwoordelijkheid van de schoolbesturen. Het swv ondersteunde de schoolbesturen door een jaarlijkse stijging in de toegekende middelen voor de sterke basis in de afgelopen jaren, door te agenderen op visie en gezamenlijke afspraken, door het faciliteren van Perspectief op School voor het jaarlijks bijwerken van het schoolondersteuningsprofiel (SOP) en door het inzetten op het zicht krijgen op ondersteuningsaanbod in de stad, waardoor scholen effectief en vanzelfsprekend gebruik maken van elkaars expertise. De middelen voor de sterke basis zijn van het begin van de planperiode (2020) tot en met nu (2023) met 12,3% gestegen. We ontwikkelden daarom heldere kaders over de verantwoordelijkheden van de school binnen de sterke basis. We onderzoeken ook hoe we meer kunnen inzetten op het versterken van de leerkrachten door kennis te delen in de stad en in de wijk. We onderzoeken de mogelijkheden voor een wijk- of buurtbudget. En we investeren in expertiseteams (zoals HB, doorgaande leerlijnen, PO-VO, Het Jonge Kind, nieuwkomers) om de scholen (preventief) te versterken.
Het swv als partner van samenwerkende organisaties
Het swv heeft zich te verhouden tot de omstandigheden van het nu, in de stad en landelijk. Omstandigheden waarin scholen stelselmatig kampen met een lerarentekort en waarin jeugdhulppartners stevige bezuinigingsopdrachten hebben. Een maatschappij die steeds sterker gericht is op het individu en waarin kinderen en jongeren last hebben van prestatiedruk. Omstandigheden die van ons vragen om flexibel en op maat mee te bewegen, zonder onze koers te verliezen. Juist nu is het van belang dat we met elkaar samenwerken, dat we dit samen doen in Utrecht en met elkaar de juiste strategische keuzes maken. Met steeds weer onze gezamenlijke verantwoordelijkheid centraal, de bedoeling van ons krachtig samenwerken: ieder kind doet ertoe. We nemen diversiteit als uitgangspunt. In het onderwijs werken we aan de inclusieve maatschappij van morgen. Daarom is het belangrijk dat kinderen en jongeren samen opgroeien, samen met en van elkaar leren en met elkaar omgaan in een omgeving waar alle kinderen en jongeren zich veilig en
welkom voelen.
De stijging in het so cluster 3 zmlk onderwijs is onder meer een resultaat van het organiseren van ontwikkelkansen voor kinderen met een intensieve onderwijs- en zorgbehoefte, deels ook kinderen waarbij eerst werd gedacht aan een vrijstelling. Ongeveer 45% van de leerlingen op Utrechtse so cluster 3 zmlk scholen is woonachtig buiten Utrecht. We zien een flinke toename in het aantal ondersteuningsvragen voor jonge kinderen die bij Team Jonge Kind van het swv terechtkomen. Het aantal ondersteuningsvragen aan Team Jonge Kind is vanaf het begin van de planperiode (2020 | 82 ondersteuningsvragen) tot en met dit jaar (2023 | 203 ondersteuningsvragen) gestegen met factor 2,5.
Daarom (en om nog veel meer redenen dan deze kwantitatieve indicatoren) doet samenwerking er zo toe. Het is belangrijk om afspraken te maken in de regio over thuisnabij aanbod voor leerlingen uit de regio en bekostigingscategorieën. We investeren in inclusiewerkplaatsen in de wijk, waar onderwijs en jeugdhulp voortdurend en gelijkwaardig samenwerken voor goed onderwijs en goede begeleiding (zie ook hier de UOA werkagenda). We organiseren co-teaching vanuit het s(b)o op de reguliere scholen in de wijk. We stimuleren en ondersteunen de overstap naar minder gespecialiseerd onderwijs. We helpen scholen om eigen leerlijnen vorm te geven voor leerlingen in het regulier onderwijs. De werkgroep verbinding regulier – speciaal formuleert ambities in de werkagenda verbinding regulier – speciaal waarbij kennis- en expertisedeling, inclusie en het jonge kind de hoofdlijnen zijn. En natuurlijk gaan we gebruik maken van de (financiële) mogelijkheden van de nieuwe OCW Beleidsregel Inclusieve Leeromgeving die in mei gepubliceerd wordt om nog meer aanbod op het onderwijszorgcontinuüm te ontwikkelen. Het onderwijs kan geen oplossing zijn voor de wachtlijsten bij de aanvullende jeugdhulp. We onderzoeken het mogelijk maken van collectief extra bekostiging (samen met jeugdhulp).
Tot slot
Meer dan ooit hebben we een verhaal nodig met wat we belangrijk vinden aan het soort samenleving dat we creëren. Dat verhaal, waar we van ZIJN, en onze kernwaarden vertrouwen, vrijheid en verantwoordelijkheid zijn leidend in ons handelen. Dat maakt ook dat we consistent zijn.
In dit bestuursverslag nemen we jullie mee in hoe we onze activiteiten uit het jaarplan 2023 hebben verwezenlijkt, een document met alle informatie over resultaten, ontwikkelingen en financiën. Ook zullen we van dit bestuursverslag weer een visual publiceren en we zullen onze resultaten de komende tijd ook voorzien van lezenswaardige verhalen, ervaringen van onze samenwerkingspartners, ouders en kinderen, met en voor wie we samenwerken en samen lerend zijn.
Nicole Hanegraaf heeft het over vertragen, voelen en vertrouwen (een vergelijkbaar drieluik van 3v’s). In mijn woorden: we moeten naar binnen als we willen veranderen. Daarvoor is nodig dat we stoppen met rennen maar vertragen, en dat wat je dan voelt vertrouwen. Stil zijn. Luisteren naar je innerlijke stem. In het systeem raken we soms de menselijke maat kwijt.
De oplossing voor complexe vraagstukken is elkaar vasthouden in de bedoeling en die gezamenlijke verantwoordelijkheid voor ontwikkelkansen voor alle kinderen zeg ik altijd. Mintzberg noemde het laatst het ontwikkelen van meer gemeenschapszin (of gemeenschappelijke verantwoordelijkheid). Daar sluit ik graag op aan. Investeren in de samenleving is investeren in samenleven, in de wijk, in de buurt, in de school en waar dan ook. Daar leren mensen verschillen overstijgen. Daar leren mensen democratie in de praktijk brengen en wordt ook passend en inclusief onderwijs een vanzelfsprekend deel van opgroeien.
‘In het komende Kamerdebat over passend onderwijs en zorg op 29 mei zal het gesprek over inclusie en wat daarvoor nodig is, hopelijk diepgaand worden gevoerd. Een moeilijk gesprek als we kijken naar de druk op het systeem, op de financiën en op personeel. Een hoopgevend gesprek als we blijven insteken op het feit dat we elkaar nodig hebben om het ideaal van inclusie te bereiken. Samen, solidair, met respect voor ieders eigenheid en gericht op het vinden van andersoortige oplossingen voor de grote vraagstukken die van ons allemaal zijn.
Tien jaar passend onderwijs heeft ons geleerd hoe nodig dat is.’
Zorg goed voor elkaar!
Jetta Spaanenburg
Directeur-bestuurder SWV Utrecht PO
